اختلال اضطراب جدایی / روانشناس کیمیا حاجی محمدی

احتمالا همه ما تا کنون این تجربه را داشتیم که حس کنیم از عزیزانمان جدا می شویم و یا آن ها را از دست می دهیم. بدیهی است که در این شرایط ما ترس شدید و شرایط نامطلوبی را تجربه کنیم. اضطراب جدایی به معنای ترس از جدا شدن از منبع های دلبستگی است. طبیعی است که وقتی فرزند کوچکی دارید و قصد ترک کردن اورا حتی برای مدتی محدود دارید فرزندتان هنگام خداحافظی دچار اضطراب شود. در اوایل کودکی واکنش های از قبیل گریه و چسبیدن به منبع دلبستگی و احساس خشم هنگام جدا شدن از چهره ی دلبستگی واکنش های کامال طبیعی و حتی حیاتی برای حفظ و تداوم بقا بوده و هست. اما چه موقع این اضطراب ناکارآمد و حتی مختل کننده است و به عنوان اختلال اضطراب جدایی مطرح می شود؟ در ادامه به این سوال و سایر ویژگی های اختلال اضطراب جدایی می پردازیم.

با اختلال اضطراب جدایی آشنا شویم

بر اساس راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی، ویراست پنجم  DSMI 5 اختلال اضطراب جدایی در اولین مراتب با ترس فرد از جدایی از اشخاصی خاص یا ترس از ترک کردن خانه مشخص می گردد و این موارد باید فراتر از حد انتظار نسبت به سن و سطح رشدی شخص باشد. اضطراب جدایی معمولا بین 8 ماهگی تا 12 ماهگی اتفاق می افتد و در حدود 2 سالگی از بین خواهد رفت. اضطراب جدایی قسمتی طبیعی از روند رشد کودک است و ممکن است در بزرگسالان هم وجود داشته باشد اما اضطراب جدایی در بعضی از بچه ها نمودی از شرایطی جدی تر است که ما آن را به عنوان اختلال اضطراب جدایی در نظر خواهیم گرفت. اگر اضطراب جدایی کودک شما به نحوی است که در روال روزمره او تداخل ایجاد می کند ّ، برای مثال در روند آماده شدن او برای رفتن به مدرسه اختلال ایجاد میکند و کودک به شدت از رفتن به مدرسه امتناع می کند یا اگر اضطراب جدایی کودک شما طولانی مدت و بسیار شدید و یا همراه با حملات وحشت است ممکن است فرزندتان دارای اختلال اضطراب جدایی باشد. لازم به ذکر است که در بیشتر مواقع اضطراب کودک در خصوص جدایی از والدینش یا داشتن ترس در خصوص از دست دادن والدینش است اما این ترس می تواند به یک مراقب نزدیک دیگر نیز مرتبط باشد و تعمیم پیدا کند.  به این اختلال، اختلال اضطراب جدایی یا  SAD  گفته می شود و حدود سه تا چهار درصد کودکان، دارای اختلال اضطراب جدایی هستند. همچنین اختلال اضطراب جدایی می تواند در گروه نوجوانان و بزرگسالان نیز وجود داشته باشد و در این صورت مشکلات متعددی را به همراه خواهد داشت و تمام نظم و روال روزمره را به هم ریخته و مختل خواهد کرد. بزرگسالان دارای اختلال اضطراب جدایی در مسائلی مانند خروج از منزل و رفتن به سرکار مشکلاتی جدی را تجربه خواهند کرد که روند درمان می تواند برای آنها موثر باشد اما با همه این موارد حدود یک سوم کودکان دارای اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالی دارای اختلال روانی یا مستعد آن تشخیص داده می شوند.

معیارهای 5DSM  برای تشخیص اختلال اضطراب جدایی

در اختلال اضطراب جدایی فرد ترس یا اضطرابی فراتر از حد طبیعی را در خصوص جدا شدن از فردی که به او دلبستگی دارد، بدون هیچ دلیل منطقی و خاصی تجربه خواهد کرد. همچنین فرد دارای اختلال اضطراب جدایی سه مورد یا بیشتر از موارد زیر را نمایان می کند.

نگرانی بیش از حد و مداوم در زمان جدا شدن از منزل یا افراد ویژه ، پریشانی مکرر و بیشتر از حد طبیعی در خصوص از دست دادن این افراد خاص یا ترس از آسیب دیدن آنها ، نگرانی مکرر در خصوص وقوع یک اتفاق نامطلوب که منجر به جدا شدن از پدر و مادر و سایرعزیزان شود ((مانند بیماری یا گم شدن )) ، خودداری نمودن در خصوص دوری از منزل به دلیل ترس از جدایی ، امتناع از ماندن در خانه ای که پدر و مادر یا عزیزی که فرد به او دلبسته است در آن خانه نباشد ، امتناع از خوابیدن در مکانی دور از خانه که پدر و مادر یا شخصیت دلبستگی در آن مکان نباشد ، بد خوابی ها و کابوس های مکرر با محوریت جدایی یا از دست دادن شخصیت های دلبستگی ، داشتن مشکلاتی از قبیل علائم جسمی مانند سر درد یا حالت تهوع و... وقتی که فرد از منبع دلبستگی جدا می شود یا این احتمال ها را می دهد.

نکات مهم در تشخیص اختلال اضطراب جدایی

1. اختلال اضطراب جدایی باعث به وجود آمدن اختلال در روند روزمره ی زندگی می شود.
2. ترس بیش از حد فرد از جدایی دلیلی دیگری ندارد و اختلال روانی دیگری باعث به وجود آمدن آن نیست اضطراب جدایی می تواند به هر موقعیتی که احتمال جدایی از منبع وابستگی را دارد، تلقی شود.
3. اضطراب جدایی می تواند در غالب ترس شدید از از دست دادن شخص خاص یا نازل شدن بلایی ناگوار برای او باشد که منجر به جدایی شخص از منبع دلبستگی شود . موارد فوق باعث می شود که فرد از ترک کردن شخصی که به آن دلبستگی دارد خودداری کند و گاها کابوس هایی مبنی بر جدایی و از دست دادن منبع دلبستگی ببیند.

اضطراب جدایی در کودکان و نوجوانان حداقل یک ماه و در افراد بزرگسال معمولا یک نیمه به طول می انجامد. اختلال اضطراب جدایی در تمام ابعاد زندگی فرد نظیر ابعاد اجتماعی، تحصیلی، شغلی و... تاثیر منفی دارد. عوامل وراثتی و محیطی در ایجاد و تداوم اختلال اضطراب جدایی نقشی پررنگ دارند. اختلال اضطراب جدایی معمولا از کودکی آغاز می شود اما ممکن است تا نوجوانی و حتی بزرگسالی هم تداوم یابد.

ریسک فاکتورهای اختلال اضطراب جدایی

وقتی در پیشینه خانواده ای، فردی با اختلال اضطراب جدایی وجود داشته باشد بدین معناست که احتمال دارد این صفات از طریق وراثت و ژنتیک به نسل بعدی انتقال یابد. هم چنین مسائل زیست – محیطی مثل تجربه اتفاقی ناخوشایند که منجر به جدایی می شود، مثل بیماری کرونا، ممکن است احتمال بروز این اختلال را بیشتر کند.

اختلالاتی که با اختلال اضطراب جدایی همپوشانی دارند شامل موارد زیر است:

 اختلالات اضطرابی دیگر مانند اختلال اضطراب منتشر، اختلال اضطراب اجتماعی یا آگورافوبیا حملات هراس و هراس. اختلال وسواس فکری عملی اختلال افسردگی.

درمان ها :

 تقریبا هیچ راهی وجود ندارد که به قطعیت با بروز اختلال اضطراب جدایی مقابله کنید پس اگر حس کردید که اضطراب کودک شما بیش از حد طبیعی یا مغایر حد مطلوب برای رشد بهینه و طبیعی اوست حتما از یک روانشناس کمک بگیرید.

درمان اختلال اضطراب جدایی

درمان های متفاوتی برای بهبود این اختلال وجود دارند که می توان به روان درمانی، دارو درمانی، درمان شناختی _ رفتاری (CBT)و تغییر در سبک زندگی اشاره کرد. در دارو درمانی روانپزشک به وسیله تجویز دارو حد افراطی اضطراب را کنترل کرده و به روان درمانی به همراه دارو درمانی می تواند تغییراتی مطلوب و روندی رو به بهبود را پدیدار سازد. در درمان شناختی _رفتاری روان شناس باورهای مختل فرد را که منجر به شکل گیری اضطراب جدایی می شود به چالش کشیده و آن ها را تغییر داده وتعدیل می کند و از این طریق رفتار فرد نیز اصلاح می گردد هم چنین تغییر در محیط و سبک زندگی می تواند کمک شایانی به بهبود اضطراب جدایی کند. توجه داشته باشید که اختلال اضطراب جدایی معمولا به صورت خود به خودی حل نخواهد شد و فرد دارای این اختلال در صورت دریافت نکردن خدمات درمانی با مشکلات عدیده و عمیقی مواجه خواهد شد.