فوبیا(روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی)

فوبیا یا هراس زدگی :

به ترس غیر واقعی، شدید و طولانی مدت از یک جسم، شخص، حیوان و یا موقعیت فوبیا یا هراس زدگی گویند. فوبیا یک نوع اختلال اضطراب است و کسیکه فوبیا دارد، سعی میکند از چیزی که ترس ایجاد میکند دوری کند و یا اینکه با اضطراب و پریشانی بسیار زیاد تحمل میکند. اختلال فوبیا انواع مختلف دارد، بعضی از فوبیاها بسیار خاص و محدود میباشند. مثلا: یک نفر ممکن است که فقط از عنکبوت یا گربه بترسند، که در این موارد شخص از دوری کردن از چیزی که می ترسد نسبتا بدون اضطرب زندگی میکند. نوعی دیگر از انواع فوبیا در مکان ها و موقعیت های گسترده تر میباشند، مثل ترس از ارتفاع که میتواند با نگاه کردن به بیرون از پنجره، بالای پشت بام منزل، بالای پل های عابر پیاده و … بروز کنند. ترس از فضاهای محصور یا تنگناهراسی نیز میتواند با سوار شدن در آسانسور و فضاهای تنگ و کوچک تشدید میشوند. افرادی که انواع فوبیاها را دارند ممکن است نیاز به یکسری تغییرات در زندگی خود بدهند. 

انواع فوبیا( روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی)

فوبیا یا هراسزدگی سه نوع دارد:

۱- فوبیا خاص یا همان فوبیا ساده : رایج ترین شکل فوبیا ، فوبیا خاص یا همان فوبیا ساده میباشد. در این نوع فوبیا فرد ممکن است از حیوانات خاص مانند « سگ، گربه، عنکبوت، سوسک و…» یا از افراد خاص مانند « پزشک، پلیس، سرباز و …» و یا محیط های خاص مانند « مکان های تاریک، رعد و برق و مکان های بلند …» و مقعیت های خاص مانند « سوار شدن به قطار یا هواپیما و قرار گرفتن در فضاهای محصور» بترسد. البته این نوع شرایط تا حدودی ارثی میباشد.

۲- فوبیا اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی : این قبیل افراد با فوبیا اجتماعی از موقعیت های اجتماعی که ممکن است در آنها تحقییر شوند و یا اینکه مورد قضاوت قرار گیرند میترسند. آنها زمانی مضطرب میشوندکه افراد حاضر در آن جمع اجتماعی را نشناسند. این نوع فوبیا محدود به عملکردهایی مانند ؛ سخنرانی کردن، ارايه کاری، کنسرت میتواند باشد. حتی میتواند عمومی تر هم باشد، بطوریکه  فرد با فوبیا بیشتری از موقعیت های اجتماعی مثل غذا خوردن در جمع، یا استفاده از سرویس بهداشتی عمومی اجتناب کند. که این نوع فوبیا اجتماعی در خانواده هایی وجود دارد که افراد در کودکی خجالتی و منزوی بودند و یا تجربه های اجتماعی منفی و ناخوشایندی را داشته اند، این گروه افراد بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.

۳-  Agoraphobia ، هراس از مکان های باز : این نوع فوبیا بیشتر ترس از قرار گرفتن در مکان های عمومیمیباشد که خروج ناگهانی از آنها ممکن است سخت و یا خجالت آور باشد. فردی که بتلا به اختلال فوبیا، هراس از مکان های باز دارد ممکن است از رفتن به کنسرت، سینما، سفر با اتوبوس و … را اجتناب کند. این فوبیا مجزا میباشد زیرا با وحشت زدگی ( ترس بسیار شدید همراه با علائم جسمانی ناراحت کننده همچون ؛ لرزه، تپش قلب و عرق کردن) همراه باشد.

علائم فوبیا یا هراس زدگی( روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی)

 فوبیا در زمان معمولا در سنین ۵ الی ۹ سالگی رخ میدهد و معمولا هم مدت کوتاهی دوام دارند. فوبیاهایی که دوام طولانی تری دارند معمولا بعد از دوران کودکی رخ میدهند، خصوصا در افراد حدودا بیست ساله، فوبیا در بزرگ سالان معمولا چندین سال طول میکشد و خود بخودی هم رفع نمیشوند، یعنی بدون درمان مناسب، میتواند به انواع دیگری از اختلالات روانی همچون : اضطراب، افسردگی و همچنین سو مصرف مواد را نیز افزایش دهد. از علائم فوبیا یا هراس زدگی عبارتنداز:

ـ احساس زیاد از حد، ناراحت کننده، مدام ترس و یا اضطراب که با جسم یا موقعیت های خاصی بروز میکند. 

ـ احساساتی غیر منطقی میباشند و یا نامتناسب با تهدیدات واقعی. مثال : ممکن است هر کسی از یک سگ آزاد و تهدید کننده بترسد اما بیشتر افراد از یک سگ آرام، ساکت و تحت کنترل فرار نمیکنند.

ـ اجتناب و دوری از جسم، موقعیتی که فوبیا را تشدید میکند. زیرا کسانیکه فوبیا دارند تشخیص میدهند که ترس آنها بیش از اندازه است،غالبا از علائمی که دارند خجالت میکشند. برای جلوگیری از شرم یا علائم اضطراب آنها از موارد تشدید کننده فوبیا دوری میکنند.

ـ علائم جسمی که مرتبط با اضطراب میباشند. این علامت ها شامل؛ لرزش، تپش قلب، عرق کردن، تنگی نفس، سرگیجه، تهوع و … ایهنا منعکس کننده پاسخ جنگ یا گریز بدن نسبت به خطر میباشند. 

تشخیص فوبیا(روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی)

یک روانشناس متخصص خانواده در مورد علائم فعلی و سابقه خانوادگی شما سوالاتی میپرسد، بخصوص اینکه آیا سایر اعضای خانواده نیز فوبیا یا هراس زدگی داشته اند یا نه. ممکن است که شما هر تجربه یا ترومایی را که سبب فوبیا شده است مثلا : حمله سگ منجر به ترس از سگ را اطلاع دهد. این را بدانید که عکس العمل شما از اندیشه ها احساسات و علائم جسمانیتان در هنگام مواجهه با چیزی که موجب ترستان شده میتواند مفید باشد، پس در مورد ترس خود با روانشناس بطور کامل صحبت کنید. در کودکان ، فوبیاهای خاص میتوانند مشکلات کوتاه مدتی داشته باشند و در عرض چند ماه از بین میروند، اما در بزرگسالان حدودا ۸۰٪ از فوبیاها به شرایط بلند مدت تبدیل میشود و بدون درمان مناسب نیز برطرف نمیشود. هیچ راهی نیز برای جلوگیری از شروع فوبیا یا هراس زدگی وجود ندارد. با این وجود فقط درمان صحیح و به موقع میتواند تاثیر منفی اختلال فوبیا را کاهش دهد.

تاثیر فوبیا یا هراس زدگی بر زندگی فرد( روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی)

فوبیا یا هراس زدگی میتواند تغییراتی در زندگی افراد بگذارد، از این جهت که این افراد سعی میکنند از موقعیت یا چیزی که باعث ایجاد ترس در آنها میشود دوری کنند. زندگی این افراد به شدت تحت تاثیر ترسشان قرار میگیرد، زیرا این افراد جز دوری کردن از قرار گرفتن در موقعیت و یا چیزی که موجب ترسشان شده است، حتی سعی در پنهان کردن ترس خود از دیگران را نیز دارند. برای همین بعضی از آنها دچار مشکلاتی مانند مشکل خانوادگی، افت تحصیلی و یا از دست دادن شغل و … میشوند. 

فوبیا و کرونوفوبیا (روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی) 

همان گونه که در مقدمه مقاله گفته شد: فوبیا اختلالی است که باعث ترس افراد از موقعیت و یا شيئی میشود، و در واقع خطرناک نیز نمیباشد. افرادیکه مبتلا به فوبیا میباشند ، ترس های غیر منطقی  و غیر واقعی دارند و همچنین واکنش های غیر عادی نیز نسبت به ترس های خود دارند که دیگران آنرا ترسناک نمیدانند. 

کرونوفوبیا یک اختلال فوبیای خاص میباشد. افراد مبتلا به اختلال کرونوفوبیا، واکنش های شدیدی نسبت به یک موقعیت و یا شی خاص دارند. اینگونه افراد هر کاری را انجام میدهند تا از چیزی که موجب ناراحتی، نگرانی و یا ترسشان مشود دوری کنند. ترس از زمان مشکل ساز است، زیرا نمیتوانند گذر زمان را متوقف کنند. افراد مبتلا به این اختلال غالبا احساس میکنند روی شرایط کنترلی ندارند . برخی از افراد به میزان بیشتری در معرض ابتلا به هراس از گذر زمان میباشند شامل : افراد سالخورده و بیمار، افرادی که در زندان هستند، تجربه یک آسیب مخرب را داشته اند، داشتن بیماری روان شناختی. روانشناسان معتقدند که کرونوفوبیا و سایر فوبیاها ناشی از ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی میباشد. افرادی که مشکلات اضطرابی و بیماری های روانی دارند بیشتر در معرض فوبیا میباشند. البته شایان ذکر است که بیماری های روانی، اختلالات خلقی و فوبیا در خانواده ها دیده میشود. اگر یکی از اعضای خانواده فردی به این بیماری مبتلا باشد، وی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماریها قرار دارد. برای درمان و روشهای درمانی حتما به یک روانشناس متخصص مراجعه نمایید. 

فوبیاهای شایع : 

موارد زیر بعضی از فوبیاهای شایع و رایج در بین مردم میباشد که عبارتند از : 

۱- آراکنوفوبیا ( ترس از عنکبوت ها)

۲- اوفیدیوفوبیا( ترس از مارها)

۳- آکروفوبیا( ترس از ارتفاع)

۴- آئروفوبیا( پرواز)

۵- سینوفوبیا(ترس از سگ ها)

۶- آسترافوبیا( ترس از رعد و برق و نور)

۷- ترپانوفوبیا( ترس از تزریق آمپول)

۸- آگورافوبیا( ترس از موقعیتی که فرار از آن دشوار است)

۹- فوبیای اجتماعی( اختلال اضطراب اجتماعی)

۱۰- میسوفوبیا( ترس از میکروب ها) 

۱۱- کلاستروفوبی( ترس از فضاهای کوچک)

۱۲- گلوسوفوبیا( ترس از سخنرانی در جمع)

۱۳- آراکنوفوبی(ترس از عنکبوت) 

دسته بندی نهایی( روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی)

فوبیا ترسی طاقت فرسا و تضعیف کننده از یک شی، مکان، موقعیت، احساس و یا حیوان میباشد. فوبیا ها از ترسها قوی تر هستند. بروز این نوع ترس ها زمانی میباشد که فرد حس خطری اغراق آمیز و غیر واقعی نسبت به موقعیت داشته باشد. اگر فوبیا بسیار شدید شود، فرد سعی میکند زندگی خود را طوری سازماندهی کند که از چیزی که باعث اضطرابش میشود دوری کند. فوبیا علاوه بر محدود کردن زندگی روزمره، باعث بروز اختلالات روانی نیز میشود. دلیل واحدی برای بروز فوبیا و اختلالات اضطرابی وجود ندارد اما کارشناسان و روانشناسان معتقدند که این نوع اختلالات ناشی از عوامل ژنتیکی و محیطی میباشد. بطور مثال : کودکانیکه سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی و محیطی پر از استرس در کودکی خود دارند، در معرض خطر ابتلا به فوبیای خاص میباشند. بطور کلی اگر شما فوبیا دارید، تلاش مدام برای اجتناب از چیزی که از آن میترسید، وضعیت را بدتر میکند. در صورت ابتلا به فوبیا از روانشناس متخصص کمک بخواهید، یا به لینک زیر مراجعه نموده و سوالات مربوط به فوبیا را مطرح نمایید.

سوالات متداول( روانشناس خانواده مهتاب گل آبادی)

۱-فوبیا چقدر شایع میباشد؟

فوبیا میتواند هر کسی را بدون در نظر گرفتن سن، جنس، پیشینه اجتماعی و … تحت تاثیر قرار دهد. و در صد خاصی ندارد. 

۲- درمان فوبیا به چه صورت میباشد؟

اکثر فوبیاها با موفقیت درمان میشوند، در فوبیاهای ساده قرار گرفتن در معرض جسم و موقعیتی که موجب ترس و اضطراب شده، درمان میشوند. با این حال برای  درمان هر نوع فوبیا با مراجعه به روانشناس و کمک از متخصصین در این زمینه استفاده کرده، درمان فوبیاهای پیچیده اغلب طولانی تر و شامل درمان های گفتاری نیز میباشند ( مشاوره - روان درمانی ـ رفتار درمانی شناختی) میباشند.